Άρθρο του οδοντίατρου και μέλους του Συλλόγου μας, Δημοσθένη Φιλιόπουλου
Στην τσαρική Ρωσία του 1917 λίγο πριν την Μεγάλη Οκτωβριανή επανάσταση η οδοντιατρική περίθαλψη ήταν μία υπηρεσία που απευθυνόταν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, δυσπρόσιτη στα λαϊκά στρώματα της πόλης και του χωριού, ανύπαρκτη ως υπηρεσία για το μεγάλο ποσοστό των Ρώσων. Τα στοιχεία που έχουμε, δίνουν έναν αριθμό 4.900 οδοντιάτρων σε όλη την ρωσική επικράτεια. Η Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στην οδοντιατρική γνώρισε γρήγορη ανάπτυξη μετά τη σοσιαλιστική επανάσταση την οποία μπορούμε να χωρίσουμε σε τρεις περιόδους: Η πρώτη περίοδος μέχρι την οργάνωση των στοματολογικών Ινστιτούτων 1917- 1936, η δεύτερη περίοδος από το 1937 μέχρι τις αρχές του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου και η τρίτη περίοδος μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Την πρώτη περίοδο οι οδοντίατροι οι οποίοι μέχρι τότε ασκούσαν την οδοντιατρική ως ιδιώτες, κλήθηκαν να λύσουν μία σειρά προβλημάτων με το κυριότερο από αυτά τη δωρεάν παροχή οδοντιατρικής φροντίδας. Για την οργάνωση και αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων έπρεπε:
- Να οργανωθούν κρατικές δομές οδοντιατρικής περίθαλψης και οδοντοτεχνικά εργαστήρια.
- Να κληθούν για να δουλέψουν σε αυτές τις δομές οι μέχρι τότε ιδιώτες οδοντίατροι και οδοντοτεχνίτες.
- Να γίνει η καταγραφή του πληθυσμού των οδοντιάτρων και να οργανωθούν οι σχολές με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρξει παραγωγή οδοντιάτρων και οδοντοτεχνιτών για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού.
- Να φτιαχτούν οι αντίστοιχες σχολές σε όλη την επικράτεια.
Οι σχολές που υπήρχαν στα μεγάλα αστικά κέντρα της Μόσχας, της Αγίας Πετρούπολης, του Κιέβου, της Οδησσού κ.α. ήταν τριετούς φοίτησης μέχρι και μετά την επανάσταση έως το 1935, όπου και εντάχθηκαν στο σχεδιασμό του Υπουργείου Υγείας με σκοπό την αναβάθμιση τους σε Στοματολογικά Ινστιτούτα.
Το 1935 η φοίτηση στα στοματολογικά ινστιτούτα έγινε πενταετής με ένταξη ιατρικής παιδείας στο πρόγραμμα τους και υποχρεωτική μεταπτυχιακή πρακτική 1,5 έτους πριν την ενσωμάτωση των οδοντιάτρων στο σύστημα υγείας. Παράλληλα όμως συνέχισαν να υπάρχουν οι οδοντιατρικές σχολές τριετούς φοίτησης μέχρι να ολοκληρωθεί η δημιουργία των στοματολογικών ινστιτούτων πενταετούς φοίτησης. Έτσι, το νεοσύστατο σοσιαλιστικό κράτος εξασφάλισε τη μέγιστη προετοιμασία των οδοντιάτρων μαζί με την εξειδίκευση για υψηλότερης ποιότητας παροχή οδοντιατρικών υπηρεσιών. Οι οδοντίατροι που μέχρι τότε εργαζόντουσαν και ήταν τριετούς εκπαίδευσης μπήκαν επίσης σε ένα επιπλέον τριετές πρόγραμμα εκπαίδευσης ώστε να εξισωθούν σταδιακά με το επίπεδο των νεότερων συναδέλφων τους.
Από το 1935 έως το 1960 αποφοίτησαν 16.000 οδοντίατροι και το σύνολο άγγιξε τους 29.000 οδοντιάτρους σε όλη τη χώρα. Το 1956 υπήρχαν 12 στοματολογικά ινστιτούτα με 800 αποφοίτους τον χρόνο. Το 1960 είχε ολοκληρωθεί η δημιουργία 26 στοματολογικών ινστιτούτων με πλάνο αποφοίτησης 5.500 οδοντιάτρων το χρόνο, έτσι ώστε σταδιακά να αντιστοιχηθεί ένας οδοντίατρος ανά δύο με τρεις χιλιάδες κατοίκους. Έως το 1980 είχαν δημιουργηθεί τα στοματολογικά ινστιτούτα της Μόσχας και της Πολτάβας και άλλα 35 τμήματα στοματολογίας σε ιατρικές σχολές σε όλη τη χώρα με 7.500 φοιτητές στο πρώτο έτος συνολικά. Η κάλυψη σε οδοντίατρους πενταετούς φοίτησης έφτασε το ποσοστό του 56,5% το 1978 σε σχέση με τους οδοντιάτρους τριετούς από τις παλιές σχολές.
Ο κεντρικός σχεδιασμός εξασφάλισε οδοντιατρικές κλινικές ανά περιοχή και γειτονιές, στελεχωμένες με βοηθητικό Υγειονομικό προσωπικό, οδοντοτεχνικά εργαστήρια.
Οδοντιατρεία δημιουργήθηκαν σε πολλές επιχειρήσεις για την παροχή άμεσης βοήθειας στους εργαζόμενους. Επίσης φτιάχτηκαν οδοντιατρεία στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όπου τους μαθητές επισκέπτονταν βάσει προγραμματισμένου ελέγχου παιδοδοντίατροι. Στα πλαίσια της πρόληψης και θεραπείας στα αστικά κέντρα λειτουργούσαν οδοντιατρικές πολυκλινικές που καλύπταν όλο το φάσμα των ειδικοτήτων της οδοντιατρικής, με υψηλά ειδικευμένο προσωπικό στους τομείς όπως η προσθετική, ορθοδοντική, ενδοδοντία, παιδοδοντία, εξακτική χειρουργική, οδοντική χειρουργική και γναθοχειρουργική.
Οι οδοντίατροι και το βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό σε αυτές τις δομές απασχολούνταν πεντέμισι ώρες την ημέρα τηρώντας το πρωτόκολλο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το οποίο έδινε 5:30 ώρες ως όριο για την εργασία χειρουργικών ειδικοτήτων πού πέρα του ορίου αυτού, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, αυξάνεται η πιθανότητα λάθους κατά 80%.
Χάριν σε αυτό το σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης και πρόληψης μειώθηκε μέσα σε μερικές δεκαετίες κατά 70% η τερηδόνα στο γενικό πληθυσμό, υπήρξε καθολική πρόσβαση που έφτασε τα 300εκ. επισκέψεις το 1980, για την αποκατάσταση ελλειμμάτων στους οδοντικούς φραγμούς. Η επιστημονική μελέτη εκτινάχθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να υπάρχει υψηλή εξειδίκευση και να προσφέρει σύνθετες χειρουργικές επεμβάσεις και γναθοχειρουργική περίθαλψη.
Μέχρι σήμερα, χώρες όπως η δική μας δεν έχουνε φτάσει ούτε έναν από τους δείκτες στοματικής υγείας της Σοβιετικής Ένωσης, η Δημόσια Οδοντιατρική περίθαλψη είναι σχεδόν ανύπαρκτη, οι ιδιώτες οδοντίατροι και κυρίως αυτοί στις γειτονιές χαμηλού εισοδήματος δουλεύουν 10 με 12 ώρες την ημέρα προκειμένου να επιβιώσουν. Στις χώρες της λεγόμενης αναπτυγμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης δουλεύουν πλέον χιλιάδες οδοντίατροι και υγειονομικό προσωπικό 12ωρα με χαμηλούς μισθούς χωρίς ρεπό και συχνά αποσύρονται λόγω συμπτωμάτων υψηλού στρες και άγχους . Οι επιχειρηματίες στον οδοντιατρικό κλάδο πιέζουν τους υπαλλήλους-οδοντίατρους για νόρμες αριθμού περιστατικών αλλά και σχεδίου θεραπείας και βλέπουν τον ασθενή ως ευκαιρία κέρδους και όχι ως άνθρωπο που χρήζει θεραπείας.
Συμπερασματικά, στον σοσιαλισμό που γνωρίσαμε υπήρξε η ευκαιρία για ένα σύστημα υγείας που να καλύπτει σύμφωνα με τις ανάγκες για περίθαλψη τους πληθυσμούς που έζησαν εκεί, παρ’ όλες τις αδυναμίες που κατά καιρούς παρουσιάστηκαν και οι οποίες είναι αντικείμενο μελέτης και συζήτησης μέχρι σήμερα.
Πηγές:
- Περιοδικό «Стоматология» τεύχος 1 Медицина Москва Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1980
- James M. DYCE and Alastair DOW άρθρο στο DENTAL WORLD (Quarterly Journal of the Pierre Fauchard Academy), Vol.17 , No.3